Η «αθάνατη» μέδουσα

Η αθάνατη μέδουσα (Turritopsis  dohrnii),  είναι ένα είδος μικρής μέδουσας  που βρίσκεται στη Μεσόγειο Θάλασσα και στα ύδατα της Ιαπωνίας. Είναι μοναδική στο ότι παρουσιάζει μια ορισμένη μορφή «αθανασίας»: είναι η μόνη γνωστή περίπτωση ενός ζώου που μπορεί να επανέλθει  πλήρως στην μορφή του πολύποδα  αφού έχει φθάσει στην  πλήρη ωριμότητα.

Όπως τα περισσότερα άλλα υδρόζωα, οι αθάνατες μέδουσες αρχίζουν τη ζωή τους ως μικροσκοπικές προνύμφες  που κολυμπούν ελεύθερες  γνωστές  ως «planula». Ως προνύμφη ηρεμεί και δίνει αφορμή για μια αποικία  πολυπόδων που προσκολλούνται στο βυθό της  θάλασσας. Οι πολύποδες μετά μέσω μιας μορφής κυτταρικής διαίρεσης παράγουν εξογκώματα από τα οποία αναπτύσσονται και βγαίνουν οι μέδουσες , οι οποίες τότε έχουν μήκος μόλις 1mm, και συνεχίζουν τη ζωή τους σε μια μορφή που κολυμπά ελεύθερα, και τελικά γίνονται ενήλικα. Όλοι οι πολύποδες και οι μέδουσες που προκύπτουν από μία και μόνο «planula» είναι γενετικά πανομοιότυποι κλώνοι. Εάν μία «αθάνατη» μέδουσα εκτίθεται σε περιβαλλοντικό στρες , σωματική επίθεση, ή είναι άρρωστη ή ηλικιωμένη, μπορεί να επανέλθει στο στάδιο πολύποδα, σχηματίζοντας μια νέα αποικία πολυπόδων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω μιας διαδικασίας της ανάπτυξης των κυττάρων  η οποία μεταβάλλει τη διαφοροποιημένη κατάσταση των κυττάρων και τα μετατρέπει σε νέους τύπους κυττάρων.  

Θεωρητικά, αυτή η διαδικασία μπορεί να συνεχιστεί επ 'αόριστον, καθιστώντας ουσιαστικά τη μέδουσα βιολογικά αθάνατη, αν και, στη φύση, οι περισσότερες είναι πιθανό να υποκύψουν στην θήρευση ή ασθένεια στο στάδιο της μέδουσας, χωρίς να επανέλθουν στη μορφή πολύποδα.

Η αθάνατη μέδουσα είναι σε σχήμα καμπάνας, με μέγιστη διάμετρο περίπου 4,5 χιλιοστά και το μήκος της είναι περίπου ίσο με το πλάτος της. Το σχετικά μεγάλο στομάχι είναι έντονο κόκκινο και έχει σταυροειδές σχήμα σε εγκάρσια τομή. Νεαρά δείγματα διαμέτρου 1 mm έχουν μόνο οκτώ πλοκάμια ομοιόμορφα κατανεμημένα κατά μήκος της άκρης, ενώ τα δείγματα των ενηλίκων έχουν 80-90 πλοκάμια.

Μέχρι την πρόσφατη γενετική μελέτη, θεωρήθηκε ότι η μέδουσα Turritopsis rubra και η αθάνατη μέδουσα ήταν η ίδια. Δεν είναι γνωστό κατά πόσον ή όχι η μέδουσα Turritopsis  rubra  μπορεί επίσης να επανέλθει πίσω στη μορφή του πολύποδα.






Αν και τα περισσότερα είδη μεδουσών έχουν μια σχετικά σταθερή διάρκεια ζωής, η οποία ποικίλλει ανάλογα με το είδος από ώρες έως πολλούς μήνες  η αθάνατη  μέδουσα είναι η μόνη μορφή που είναι γνωστό ότι έχει αναπτύξει την ικανότητα να επιστρέψει σε μια κατάσταση πολύποδα, με μια ειδική διαδικασία μετασχηματισμού που απαιτεί την παρουσία ορισμένων τύπων κυττάρων. Προσεκτικά εργαστηριακά πειράματα αποκάλυψαν ότι όλα τα στάδια των μεδουσών , από νεαρά σε πλήρως ώριμα άτομα, μπορούν να μετατραπούν ξανά σε πολύποδες. Αυτή η ικανότητα να αντιστρέψει το βιοτικό κύκλο  είναι ίσως το μοναδικό στο ζωικό βασίλειο, και επιτρέπει στις μέδουσες να παρακάμψουν  το θάνατο, καθιστώντας  τες βιολογικά  αθάνατες. Μελέτες που έγιναν στο εργαστήριο έδειξαν ότι το 100% των δειγμάτων θα μπορούσε να επανέλθει στο στάδιο πολύποδα, αλλά μέχρι στιγμής η διαδικασία δεν έχει παρατηρηθεί στο φυσικό τους περιβάλλον, εν μέρει επειδή η διαδικασία είναι αρκετά  γρήγορη και η παρατήρηση της  τη σωστή στιγμή είναι απίθανη. Παρά την αξιοσημείωτη ικανότητα, οι περισσότερες μέδουσες είναι πιθανό να πέσουν θύματα στους γενικούς κινδύνους της ζωής όπως να φαγωθούν από άλλα αρπακτικά ζώα ή να υποκύψουν σε ασθένεια.

 Η αθάνατη μέδουσα έχει εμπνεύσει τους επιστήμονες να βρουν έναν τρόπο να φτιάξουν τα βλαστοκύτταρα χρησιμοποιώντας  αυτή τη διαδικασία για την ανανέωση των κατεστραμμένων ή νεκρών ιστών σε ανθρώπους.